Trẻ sơ sinh bị tiêu chảy: Những điều cần biết

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ nội trú Dương Văn Sỹ - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Tiêu chảy là gì?

Tiêu chảy là tình trạng trẻ bị đi cầu phân lỏng 3 lần hoặc nhiều hơn trong một ngày. Đây là một trong những bệnh thường gặp, đặc biệt là ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Trung bình, mỗi trẻ dưới 5 tuổi bị tiêu chảy khoảng 3 lần trong một năm. Tại một số khu vực mà vệ sinh không được đảm bảo thì con số này còn có thể cao hơn rất nhiều lần.

Tiêu chảy là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ. Mỗi năm trên thế giới có 3 - 5 triệu trẻ tử vong vì tiêu chảy. Tiêu chảy còn gây suy dinh dưỡng và nhiễm trùng, tạo nên một vòng luẩn quẩn, gây tốn kém rất nhiều không chỉ cho gia đình mà còn cho cả xã hội.

Vì sao trẻ bị tiêu chảy?

Tiêu chảy là cách cơ thể tự loại bỏ vi trùng và hầu hết các đợt kéo dài từ vài ngày đến một tuần. Tiêu chảy có kèm theo sốt, buồn nôn, nôn, chuột rút và mất nước. Một số nguyên nhân tiêu chảy ở trẻ em phổ biến nhất bao gồm:

• Nhiễm virus như rotavirus, vi khuẩn như salmonella và hiếm khi là ký sinh trùng như giardia. Virus là nguyên nhân phổ biến nhất gây tiêu chảy ở trẻ. Cùng với phân lỏng hoặc nước, các triệu chứng của nhiễm trùng đường tiêu hóa do virus thường bao gồm nôn mửa, đau dạ dày, đau đầu và sốt.
• Ngộ độc thực phẩm cũng có thể gây tiêu chảy ở trẻ. Các triệu chứng thường xuất hiện nhanh chóng gồm nôn mửa và có xu hướng hết trong vòng 24 giờ.
• Các nguyên nhân khác của tiêu chảy bao gồm như bệnh ruột kích thích, dị ứng thực phẩm,...

Các triệu chứng nào có thể xuất hiện khi đi tiêu chảy?

Trẻ bị tiêu chảy thường mệt mỏi, biếng ăn, nằm li bì. Trẻ đi cầu nhiều lần, phân lỏng, màu vàng hoặc xanh, có thể kèm đàm, máu hay thức ăn không tiêu (đi tiêu phân sống). Mót rặn khi đi cầu là biểu hiện rất đặc trưng của kiết lỵ

Tiêu chảy do tả: Trong giai đoạn đầu người bệnh ói nhiều dịch trong, có thể sốt nhẹ nhưng thường là không sốt, vọp bẻ. Ở giai đoạn sau, người bệnh tiêu phân lỏng ồ ạt, có thể lên đến 10 lít/ngày. Phân bệnh nhân tả đặc trưng bởi màu trắng đục như nước vo gạo, hơi tanh mùi cá.

Mất nước là biểu hiện đáng ngại nhất trong bệnh tiêu chảy ở trẻ em. Biểu hiện mất nước ở các mức độ là:

Các biểu hiện của mất nước nhẹ:

• Quan sát thấy mắt của bé khô, khi khóc chảy rất ít nước mắt hoặc không có nước mắt.
• Khô miệng.
• Tiểu ít hơn bình thường. Đối với những bé nào sử dụng quần tã, bạn kiểm tra thấy tã ít ướt hơn lúc bình thường.
• Bé trở nên kém linh hoạt và dễ cáu gắt.

Các biểu hiện của mất nước vừa :

• Xuất hiện hiện tượng mắt trũng.
• Trẻ lờ đờ hoặc li bì.
• Sờ thấy da da bé bị khô và kém đàn hồi.

Các biểu hiện của mất nước nặng:

• Ở trẻ nhũ nhi, có hiện tượng thóp trũng (thóp là một vùng nhỏ, mềm trên đỉnh đầu của trẻ).
• Trẻ không đi tiểu (vô niệu) trong vòng 6 giờ.
• Nếu sử dụng 2 ngón tay căng nhẹ vùng da bất kỳ trên người bé rồi thả ra, da bé không thể trả về hình dạng ban đầu do mất khả năng đàn hồi.
• Trẻ rất lờ đờ, li bì hoặc có thể bị bất tỉnh, hôn mê.
• Mạch nhanh nhẹ hoặc không bắt được, huyết áp tụt hoặc không đo được.

Một số biểu hiện khác:

• Buồn nôn, ói thức ăn.
• Sốt: Có thể sốt nhẹ hoặc sốt cao, đôi khi gây nên tình trạng co giật.
• Đau bụng.
• Các triệu chứng mất nước: Khát, tiểu ít, mắt trũng, môi khô, khóc không nước mắt, thóp trũng ở trẻ nhỏ, dấu véo da mất chậm.

Xử lý trẻ bị tiêu chảy như thế nào?

Bù nước và điện giải là điều quan trọng trọng nhất khi trẻ bị tiêu chảy. Các loại dung dịch bù nước:

• Oresol: Pha với nước theo đúng tỷ lệ rồi cho trẻ uống.
• Nước muối đường: 1 muỗng muối + 8 muỗng đường + 1 lít nước chín.
• Nước cháo muối: 1 muỗng muối + 1 nắm gạo + 1 lít nước chín đun sôi.
• Nước dừa muối: 1 muỗng muối + 1 lít nước dừa.

Chế độ ăn:

• Tiếp tục bú sữa mẹ nếu trẻ đang bú.
• Sau khi đã bù nước có thể cho tiếp chế độ ăn như trước khi trẻ tiêu chảy. Hạn chế rau, nước ngọt, cam vắt.
• Thức ăn cần nấu kỹ, nhuyễn, chia thành nhiều lần trong ngày.

Thuốc: Nếu trẻ có sốt thì phải hạ sốt cho trẻ. Trong một số trường hợp, trẻ có thể phải sử dụng kháng sinh, nhưng phải được chỉ định của bác sĩ.

Khi nào cần phải đi khám bác sỹ?

Bố mẹ cần đưa trẻ đến trung tâm y tế gần nhất nếu trẻ có những dấu hiệu:

• Trẻ đi tiêu chảy quá 3 ngày, nghi ngờ tả.
• Nôn ói nhiều.
• Đau bụng hoặc quấy khóc nhiều.
• Các triệu chứng mất nước.
• Sốt cao liên tục trên 38,5 độ C.
• Tiêu đàm máu.

Làm thế nào có thể phòng ngừa được tiêu chảy?

• Nuôi trẻ bằng sữa mẹ đến ít nhất 18 - 24 tháng tuổi giúp hệ tiêu hóa và miễn dịch của bé khỏe mạnh hơn, hạn chế tiêu chảy
• Sử dụng nguồn nước sạch trong vệ sinh và ăn uống.
• Rửa tay trước khi ăn, khi chế biến đồ ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Thực hiện ăn chín, uống sôi, không ăn rau sống, không uống nước lã và các thực phẩm chưa chín kỹ.
• Sử dụng cầu tiêu và xử lý phân trẻ nhỏ an toàn. Đối với gia đình có bệnh nhân tiêu chảy cấp cần rắc vôi bột hoặc Cloramin B sau mỗi lần đi tiêu. Phân và chất thải của người bệnh phải đổ vào nhà tiêu, cho vôi bột, Cloramin B,... vào sau mỗi lần đi để sát khuẩn.
• Tránh tập trung ăn uống đông người như ma chay, cưới xin, cúng giỗ.
• Hạn chế ra, vào vùng đang có dịch.
• Không đổ chất thải, nước giặt, rửa và đồ dùng của người bệnh xuống ao, hồ, sông, giếng. Không vứt súc vật chết và rác xuống ao, hồ, sông, giếng.

Nhỏ vắc-xin rota là một trong những biện pháp phòng ngừa tiêu chảy do rotavirus ở trẻ.

Nguồn: vinmec.com

---

Mamibabi là app Giáo dục sớm với hàng trăm bài chơi đơn giản chỉ từ 5 phút/ngày giúp bé phát triển trí thông minh vượt trội và tăng cường khả năng vận động. Tải Mamibabi miễn phí tại đây: https://mamibabi.com.vn/app