Tóm tắt, review và giới thiệu sách Dạy con phát triển toàn não bộ - 12 Chiến Lược Giúp Bé Phát Triển Tư Duy & Cảm Xúc

1. Kết hợp não trái và não phải để cân bằng cảm xúc

Sự phát triển toàn diện của trẻ phụ thuộc vào khả năng kết hợp giữa não trái logic và não phải cảm xúc. Khi trẻ gặp khó khăn về cảm xúc, cha mẹ cần kết nối với trẻ thông qua não phải bằng sự đồng cảm và an ủi. 

Khi trẻ đã bình tĩnh, mới kích hoạt não trái để giải quyết vấn đề hoặc dạy trẻ bài học. Phương pháp này giúp trẻ cân bằng giữa cảm xúc và tư duy logic, từ đó cải thiện khả năng ra quyết định và điều tiết cảm xúc.

Kết nối và chuyển hướng: Khi trẻ buồn bực, trước tiên hãy kết nối với trẻ về mặt cảm xúc, sau đó chuyển hướng sang logic.

Gọi tên để kiềm chế cảm xúc: Khuyến khích trẻ kể lại câu chuyện về những trải nghiệm của mình, đặc biệt là những sự kiện khó khăn. Điều này giúp kích hoạt cả não trái và phải, giúp trẻ hiểu rõ cảm xúc của mình và kiểm soát chúng tốt hơn.

Lợi ích của việc kết hợp não trái và não phải:

• Khả năng điều tiết cảm xúc tốt hơn
• Tư duy giải quyết vấn đề được cải thiện
• Nâng cao kỹ năng giao tiếp
• Tăng cường nhận thức về bản thân

2. Sử dụng "não trên" để ra quyết định tốt hơn

Não trên, phần não chịu trách nhiệm cho việc ra quyết định, kiểm soát cảm xúc, sự đồng cảm và đạo đức, chưa phát triển hoàn chỉnh ở trẻ em. Khi căng thẳng, não "dưới" nguyên thủy dễ chiếm ưu thế, khiến trẻ có thể phản ứng bằng cách la hét hoặc tức giận. Cha mẹ cần hỗ trợ phát triển não trên của trẻ thông qua các hoạt động đòi hỏi tư duy và cảm xúc.

Khi đối mặt với hành vi không đúng của trẻ, thay vì ngay lập tức áp đặt hình phạt, hãy thử thách não trên của trẻ bằng cách hỏi những câu hỏi, yêu cầu giải pháp hoặc thương lượng. Điều này giúp phát triển khả năng điều khiển cảm xúc và tăng cường các kết nối thần kinh trong não trên.

Chiến lược phát triển não trên:

• Chơi trò "Con sẽ làm gì?" để rèn luyện khả năng ra quyết định
• Khuyến khích trẻ giải quyết vấn đề trong cuộc sống hàng ngày
• Thảo luận về cảm xúc và nguyên nhân tạo ra các cảm xúc đó
• Làm mẫu cho trẻ về cách ra quyết định và kiểm soát cảm xúc tốt

3. Giúp trẻ hàn gắn ký ức để vượt qua những trải nghiệm khó khăn

Ký ức tiềm ẩn có thể ảnh hưởng đến hành vi của trẻ mà không có sự nhận thức rõ ràng. Những ký ức này cần được làm rõ để giúp trẻ hiểu rõ và kiểm soát cảm xúc của mình. Bằng cách kể lại các trải nghiệm khó khăn, trẻ có thể sống cùng quá khứ và hiện tại, làm chủ cảm xúc và hành vi.

Làm rõ ký ức ngầm: Giúp trẻ đưa những ký ức ngầm trở thành ký ức rõ ràng bằng cách kể chuyện về các sự kiện đã xảy ra, dù tích cực hay tiêu cực.

Sử dụng "điều khiển từ xa" của tâm trí: Đối với những ký ức khó khăn, hãy dạy trẻ tưởng tượng rằng mình có một chiếc điều khiển từ xa, có thể tạm dừng, tua lại hoặc tua nhanh ký ức, giúp trẻ kiểm soát câu chuyện của mình.

Lợi ích của việc hàn gắn ký ức:

• Giảm ảnh hưởng của những trải nghiệm khó khăn lên hành vi hiện tại
• Tăng cường khả năng hiểu biết về bản thân
• Cải thiện khả năng điều tiết cảm xúc
• Nâng cao khả năng học hỏi từ trải nghiệm

4. Dạy trẻ hiểu và quản lý cảm xúc của mình

Một phần quan trọng trong sự phát triển trí não của trẻ là khả năng hiểu rõ và kiểm soát cảm xúc. Phương pháp SIFT (Cảm giác, Hình ảnh, Cảm xúc, Suy nghĩ) giúp trẻ học cách nhận thức và phân tích những gì đang diễn ra bên trong cơ thể và tâm trí mình.

Phân tích trải nghiệm bên trong: Khuyến khích trẻ chú ý đến cảm giác cơ thể, hình ảnh trong tâm trí, cảm xúc và suy nghĩ của mình. Điều này giúp trẻ phát triển trí tuệ cảm xúc, từ đó điều chỉnh cảm xúc một cách hợp lý hơn.

Để cảm xúc trôi qua: Hãy dạy trẻ hiểu rằng cảm xúc chỉ là những trạng thái tạm thời, chúng đến rồi đi, không nên để những cảm xúc tiêu cực kiểm soát hành vi.

Các bước để thực hiện SIFT:

• Hỏi trẻ về các cảm giác của cơ thể
• Thảo luận về những hình ảnh hoặc ký ức trong đầu trẻ
• Hỏi về cảm xúc hiện tại
• Khám phá suy nghĩ hoặc niềm tin của trẻ liên quan đến các tình huống

5. Phát triển thấu cảm và kỹ năng xã hội qua "mindsight"

"Mindsight" là khả năng hiểu rõ tâm trí của chính mình và của người khác, từ đó phát triển sự đồng cảm và kỹ năng xã hội. Khi trẻ học cách nhận thức và cảm nhận từ góc nhìn của người khác, trẻ sẽ phát triển kỹ năng xã hội mạnh mẽ hơn.

Kết nối qua xung đột: Xung đột không phải là điều xấu, mà là cơ hội để dạy trẻ các kỹ năng trong các mối quan hệ như lắng nghe, thấu hiểu và giải quyết vấn đề. Hãy giúp trẻ hiểu góc nhìn của người khác, diễn giải các dấu hiệu không lời, và thực hành việc làm lành với người khác.

Cách phát triển mindsight:

• Thảo luận về động cơ của các nhân vật trong truyện
• Hỏi trẻ tưởng tượng cảm giác của người khác trong các tình huống khác nhau
• Thực hành lắng nghe tích cực và phản hồi cảm xúc
• Khuyến khích trẻ suy nghĩ về góc nhìn của người khác trong xung đột

6. Sử dụng các khoảnh khắc hàng ngày để rèn luyện não bộ

Cuộc sống hàng ngày mang lại vô vàn cơ hội để cha mẹ giúp trẻ kết hợp các phần khác nhau của não bộ. Mỗi sự kiện, dù là cơn giận dữ hay khoảnh khắc vui vẻ, đều có thể được sử dụng để dạy trẻ về cảm xúc, các mối quan hệ và kỹ năng giải quyết vấn đề.

Tận dụng các cơ hội hàng ngày: Dù là khi trẻ cãi nhau với anh chị em hay trong một khoảnh khắc bình thường, cha mẹ đều có thể tận dụng để dạy trẻ những bài học về não bộ và cảm xúc.

Tăng cường niềm vui gia đình: Hãy tạo ra những khoảnh khắc vui vẻ, hoạt động trong gia đình giúp củng cố các mối quan hệ và tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kỹ năng xã hội của trẻ.

Ý tưởng kết hợp phát triển não trong đời sống hàng ngày:

• Sử dụng khoảng thời gian ngồi trên xe để kể chuyện và luyện trí nhớ
• Biến việc nhà thành trò chơi giải quyết vấn đề
• Thực hành thở sâu hoặc thiền trước giờ đi ngủ
• Thảo luận về cảm xúc của trẻ và cách giải quyết vấn đề trong các bữa ăn gia đình

7. Chăm sóc sức khỏe tinh thần của bản thân để làm cha mẹ tốt hơn

Sức khỏe tinh thần của cha mẹ có ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của con cái. Khi cha mẹ hiểu rõ quá khứ của mình, họ có thể phá vỡ các vòng lặp tiêu cực và tạo ra môi trường nuôi dưỡng tích cực hơn.

Suy ngẫm về trải nghiệm của bản thân: Việc hiểu rõ quá khứ của bản thân sẽ giúp cha mẹ tránh lặp lại những sai lầm trong cách nuôi dạy con.

Thực hành tự chăm sóc và điều tiết cảm xúc: Trẻ học bằng cách quan sát cha mẹ, do đó việc cha mẹ kiểm soát tốt cảm xúc của mình sẽ giúp trẻ học hỏi và phát triển theo.

Các bước phát triển sức khỏe tinh thần của cha mẹ:

• Suy ngẫm về thời thơ ấu và cách nó ảnh hưởng đến việc làm cha mẹ
• Xác định các lĩnh vực cần cải thiện và tìm kiếm sự hỗ trợ nếu cần
• Thực hành các kỹ thuật giảm căng thẳng và chánh niệm
• Làm mẫu cho trẻ về cách thể hiện cảm xúc và giải quyết vấn đề

Cuốn sách này không chỉ cung cấp các chiến lược cụ thể để phát triển trí não của trẻ mà còn nhấn mạnh vai trò của cha mẹ trong việc xây dựng môi trường hỗ trợ sự phát triển toàn diện của con cái.

8. Đối mặt với nỗi sợ và sự tức giận của trẻ bằng cách sử dụng nguyên tắc 'Đi qua thay vì tránh né'

Khi trẻ trải qua những cảm xúc mạnh mẽ như sợ hãi hoặc tức giận, bản năng của cha mẹ có thể là cố gắng làm dịu tình huống hoặc chuyển hướng sự chú ý. Tuy nhiên, cách tiếp cận hiệu quả hơn là giúp trẻ đối mặt với cảm xúc đó, từ từ dẫn dắt trẻ vượt qua thay vì né tránh. Điều này giúp trẻ học cách xử lý và vượt qua những cảm xúc tiêu cực thay vì bị chúng áp đảo.

Đưa trẻ "đi qua" cảm xúc: Khuyến khích trẻ thể hiện cảm xúc thay vì kìm nén, và cùng trẻ trải qua từng bước giải quyết chúng. Điều này sẽ giúp trẻ cảm thấy được thấu hiểu và phát triển khả năng tự giải quyết khó khăn.

Sử dụng sự đồng cảm: Khi trẻ tức giận hoặc sợ hãi, thay vì bác bỏ cảm xúc của trẻ, hãy thừa nhận cảm xúc đó và bày tỏ sự đồng cảm, sau đó giúp trẻ vượt qua.

Lợi ích của việc đối mặt với cảm xúc tiêu cực:

• Trẻ phát triển khả năng kiểm soát cảm xúc của mình
• Trẻ học được cách đối phó với nỗi sợ hãi và căng thẳng trong tương lai
• Xây dựng lòng tin giữa cha mẹ và con cái

9. Giúp trẻ hiểu rằng bộ não có thể tiếp tục thay đổi và phát triển

Một trong những điểm quan trọng của cuốn sách là khái niệm neuroplasticity – khả năng thay đổi và phát triển của bộ não qua các trải nghiệm và học hỏi mới. Trẻ em cần biết rằng não bộ của chúng không phải là thứ cố định; chúng có thể cải thiện kỹ năng, điều chỉnh hành vi và học cách quản lý cảm xúc thông qua rèn luyện và trải nghiệm. Điều này mang lại cho trẻ sự lạc quan và lòng tin rằng chúng có thể vượt qua thách thức và phát triển hơn.

Nhấn mạnh vào sự phát triển: Khuyến khích trẻ thử những điều mới và chấp nhận rằng thất bại là một phần của quá trình học hỏi và phát triển. Điều này giúp trẻ xây dựng sự kiên trì và thái độ tích cực trước khó khăn.

Kể những câu chuyện về sự thay đổi: Kể cho trẻ nghe những câu chuyện về sự phát triển của não bộ và khả năng vượt qua khó khăn của con người sẽ truyền cảm hứng cho trẻ tin vào khả năng tự phát triển của mình.

Lợi ích của việc hiểu về khả năng thay đổi của não:

• Trẻ trở nên kiên trì và sẵn sàng học hỏi
• Giảm cảm giác bất lực khi đối mặt với thách thức
• Giúp trẻ phát triển tư duy tích cực và sự tự tin

10. Sử dụng sự kết nối để xây dựng cảm giác an toàn

Khi trẻ cảm thấy được kết nối với cha mẹ và những người xung quanh, chúng sẽ phát triển một cảm giác an toàn từ bên trong, từ đó trở nên tự tin hơn trong các mối quan hệ và trong cuộc sống. Sự kết nối này không chỉ là về sự có mặt của cơ thể mà còn là sự gắn kết về mặt tinh thần và cảm xúc.

Đảm bảo chất lượng của những khoảng thời gian kết nối với trẻ: Dành những khoảng thời gian chất lượng cùng trẻ, lắng nghe và thấu hiểu cảm xúc của chúng. Điều này giúp trẻ cảm thấy được yêu thương và hỗ trợ.

Xây dựng mối quan hệ tích cực: Giúp trẻ hiểu rằng cha mẹ luôn ở đó để hỗ trợ và yêu thương chúng, bất kể hoàn cảnh nào. Điều này tạo nên sự tin tưởng và cảm giác an toàn lâu dài.

Lợi ích của sự kết nối:

• Củng cố lòng tin và mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái
• Trẻ phát triển lòng tự tin và cảm giác an toàn
• Trẻ dễ dàng vượt qua các khó khăn về tâm lý và cảm xúc

11. Giúp trẻ học cách giao tiếp hiệu quả

Giao tiếp không chỉ là về ngôn từ mà còn bao gồm cả việc hiểu ngôn ngữ cơ thể, cử chỉ, và cảm xúc của người khác. Học cách giao tiếp hiệu quả giúp trẻ hiểu rõ hơn về bản thân và những người xung quanh, từ đó phát triển các mối quan hệ lành mạnh.

Thực hành lắng nghe tích cực: Dạy trẻ cách lắng nghe không chỉ bằng tai mà còn bằng trái tim, tức là thực sự chú ý đến những gì người khác đang cảm nhận và muốn truyền đạt.

Giúp trẻ hiểu về ngôn ngữ cơ thể: Dạy trẻ cách đọc hiểu các dấu hiệu không lời, như biểu cảm khuôn mặt và cử chỉ, giúp trẻ cải thiện khả năng giao tiếp và khả năng thấu hiểu người khác.

Lợi ích của việc phát triển kỹ năng giao tiếp:

• Cải thiện các mối quan hệ xã hội
• Tăng cường khả năng giải quyết xung đột
• Phát triển sự thấu cảm và nhận thức xã hội

12. Xây dựng tính kiên nhẫn và khả năng kiểm soát sự bốc đồng

Kiên nhẫn và khả năng kiểm soát sự bốc đồng là những kỹ năng quan trọng cần được rèn luyện từ nhỏ. Cha mẹ có thể giúp trẻ phát triển những kỹ năng này thông qua việc dạy trẻ chờ đợi, kiên nhẫn và kiểm soát mong muốn tức thời.

Giúp trẻ hiểu về hậu quả: Dạy trẻ rằng mọi hành động đều có hậu quả, và học cách nghĩ đến những hệ quả trước khi hành động sẽ giúp trẻ kiểm soát sự bốc đồng.

Thực hành chờ đợi: Tạo ra các bài tập đơn giản để giúp trẻ học cách chờ đợi và kiên nhẫn, chẳng hạn như đếm số hoặc chơi trò chơi cần sự kiên nhẫn.

Lợi ích của việc phát triển tính kiên nhẫn và kiểm soát sự bốc đồng:

• Giúp trẻ đưa ra quyết định khôn ngoan hơn
• Cải thiện kỹ năng giải quyết vấn đề
• Phát triển khả năng tự kiểm soát và tinh thần trách nhiệm