Những thành phần dinh dưỡng dễ bị thiếu hụt khi mang thai

Riêng với calci, sắt và acid folic nhu cầu người mẹ mang thai cao hơn nhiều so với bình thường (thường cao gấp đôi), do vậy một chế độ ăn uống bình thường sẽ không cấp đủ các thành phần dinh dưỡng và dễ dẫn đến thiếu hụt.

Cơ thể người mẹ có khoảng 1,2kg calci trong đó 99% tập trung ở xương và răng, chỉ có 1% ở trong máu và các tổ chức. Khi mang thai, bào thai trong bụng mẹ cần nhiều calci để phát triển hệ thống xương. Nếu mẹ không hấp thu đủ calci qua đường ăn uống, calci từ cơ thể mẹ sẽ được huy động di chuyển sang thai nhi dẫn đến các hậu quả sau:

- Giảm lượng calci trong máu người mẹ: trong máu người mẹ calci ở dưới dạng ion hóa, calci ion hóa giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì các kích thích thần kinh, cơ. Khi nồng độ calci ion trong máu hạ thấp có thể xuất hiện chuột rút, co giật.

- Nếu quá trình huy động calci từ mẹ sang con diễn ra liên tục dẫn đến người mẹ bị loãng xương.

Một chế độ ăn cân đối hợp lý, giàu calci sẽ giúp thai nhi phát triển tốt, người mẹ không bị thiếu calci. Nhu cầu calci của bà mẹ khi mang thai là 1000-1200 mg/ngày (cao gấp hai lần người bình thường). Calci có nhiều ở trong một số thực phẩm như: sữa và các chế phẩm của sữa; sữa đậu nành cũng có lượng calci tương đối tốt. Tôm, cua, cá là nguồn thực phẩm giàu calci với giá thành rẻ, đặc biệt là tôm, cua, cá nhỏ kho nhừ ăn cả xương là nguồn calci hữu cơ rất tốt, có tỉ lệ hấp thu cao.

Khi mang thai người mẹ dễ bị thiếu máu nhất. Qua số liệu điều tra của Viện Dinh dưỡng có khoảng 60% bà mẹ bị thiếu máu trong thời kỳ thai nghén. Quá trình tạo máu đòi hỏi sự tham gia của nhiều chất dinh dưỡng như chất đạm, sắt, acid folic (folat), vitamin B6, Vitamin B12... Khi mang thai nhu cầu chất sắt và acid folic cần nhiều thêm để tăng tạo máu giúp tăng thể tích máu của người mẹ và giúp thai nhi phát triển. Acid folic ngoài việc tham gia cấu tạo hồng cầu còn giúp cho quá trình phân chia các loại tế bào xảy ra bình thường.

Chất sắt phân bố không đều trong thực phẩm và tỉ lệ hấp thu, sử dụng trong cơ thể rất khác nhau. Thức ăn nguồn gốc động vật nói chung giàu chất sắt và có tỉ lệ hấp thu cao; các loại đậu đỗ cũng có nhiều chất sắt, tỉ lệ hấp thu tương đối cao; các loại ngũ cốc, lương thực đều nghèo chất sắt cho nên biện pháp phòng thiếu máu thiếu sắt cho bà mẹ khi mang thai là tăng thêm các thực phẩm giàu sắt: thịt, trứng, gan, cá, đậu đỗ; đồng thời chú ý ăn thêm rau quả để có đủ vitamin C hỗ trợ hấp thu sắt được tốt.

Trong thời kỳ có thai, nhu cầu acid folic (hay folat) tăng lên rõ rệt. Mức khuyến nghị với phụ nữ có thai là 600mcg/ngày (Phụ nữ bình thường chỉ 280mcg/ngày). Nếu khẩu phần ăn của người mẹ trong giai đoạn mang thai bị thiếu folat sẽ ảnh hưởng đến quá trình tạo máu và phát triển thai nhi bao gồm cân nặng sơ sinh thấp, dị tật ống thần kinh (nứt ống thần kinh, thiếu một phần não, hở cột sống...) dẫn đến nhiều bệnh lý của cơ thể như bại liệt, não úng thủy, thai chết lưu... Nguồn thực phẩm chứa folat rất đa dạng: các loại rau xanh, đậu quả, nước quả gan, các hạt nảy mầm (mầm lúa mì, mầm lúa, giá đỗ...). Folat trong thực phẩm dễ bị phân hủy bởi nhiệt độ, ánh sáng mặt trời. Trong quá trình chết biến tỉ lệ folat bị mất từ 50-90%. Lượng folat bị hao hụt đáng kể nếu thức ăn để lâu ngoài ánh sáng...

Để giúp có đủ folat trong khẩu phần ăn hàng ngày, các bà mẹ cần ăn phối hợp nhiều loại thực phẩm, tăng cường ăn rau quả tươi. Thực phẩm mua về cần chế biến ngay và ăn ngay sau khi nấu.

Bên cạnh chế độ ăn uống, để phòng chống thiếu máu các bà mẹ cần uống bổ sung viên sắt folat (loại viên chứa 60mg sắt nguyên tố và 0,4mg acid folic) ngay từ khi bắt đầu có thai đến sau sinh 1 tháng.