Thực đơn cho bà mẹ nuôi con bú theo khuyến cáo của Viện Dinh dưỡng Quốc gia

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Trần Thị Mai Hương - Bác sĩ Sản phụ khoa - Khoa sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng. Bác sĩ đã có 25 năm kinh nghiệm khám và điều trị trong lĩnh vực Sản Phụ khoa, phẫu thuật đường dưới, phẫu thuật nội soi.

Trong 6 tháng đầu, lượng kháng thể của con là do mẹ cung cấp trực tiếp qua sữa mẹ, vì thế bảo đảm đủ năng lượng và chất dinh dưỡng cho mẹ cũng chính là cách phòng bệnh tốt nhất cho trẻ. Trẻ được nuôi dưỡng hoàn toàn bằng nguồn sữa mẹ trong 6 tháng đầu sẽ phát triển toàn diện cả về thể lực và trí tuệ, trẻ có sức đề kháng tốt, ít mắc bệnh nhiễm trùng, khi lớn lên ít mắc các bệnh mạn tính không lây.

Nhu cầu dinh dưỡng cho bà mẹ nuôi con bú

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo rằng nên cho trẻ bú sớm trong vòng 1 giờ sau khi sinh và nuôi trẻ hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu đời, cho trẻ ăn bổ sung từ tròn 6 tháng tuổi kết hợp với bú sữa mẹ đến khi trẻ 24 tháng tuổi.

Trong giai đoạn nuôi con bú, chế độ dinh dưỡng tốt của bà mẹ chính là để bảo đảm mẹ có đủ sữa nuôi con. Vì vậy, bà mẹ đang nuôi con bú cần có một chế độ dinh dưỡng hợp lý, và nhớ rằng chế độ lao động, nghỉ ngơi kết hợp với một trạng thái tinh thần thoải mái cũng là một yếu tố quan trọng để bảo đảm có đủ sữa nuôi con.

Bà mẹ sau khi sinh con, mặc dù nguồn dinh dưỡng dự trữ trong thời gian mang thai vẫn chưa phải tiêu thụ hết nhưng trước khi sinh cũng như trong quá trình sinh nở, bà mẹ đã mất khá nhiều năng lượng và các chất dinh dưỡng qua mất máu khi sinh đẻ, huy động các chất dinh dưỡng để sản xuất sữa non trong những tháng cuối của thai kỳ và tiếp tục bài tiết sữa để nuôi con ngay sau khi sinh...Vì vậy, nhu cầu năng lượng và các chất dinh dưỡng của bà mẹ đang nuôi con bú là khá cao, thậm chí còn cao hơn so với thời kỳ thai nghén.

Nhu cầu về năng lượng: Nếu so sánh ở cùng một nhóm tuổi và cùng một mức độ hoạt động thể lực thì nhu cầu năng lượng của bà mẹ đang nuôi con bú sẽ cao hơn khoảng 500 Kcal so với phụ nữ lúc bình thường ( tức là khi chưa mang thai và khi không phải nuôi con bú), năng lượng này tương đương với khoảng 3 lưng bát cơm cùng với thức ăn hợp lý chia vào các bữa ăn trong ngày.

Nhu cầu năng lượng của bà mẹ trong thời kỳ nuôi con bú còn phụ thuộc vào tình trạng hoạt động thể lực và mức tăng cân trong thai kỳ, cụ thể là:

• Người mẹ trước và trong thai kỳ có chế độ dinh dưỡng tốt đạt mức tăng cân từ 10-12kg sẽ cần ăn nhiều hơn để đảm bảo nhu cầu năng lượng đạt mức 2260 Kcal/ngày đối với người lao động nhẹ và 2550 Kcal/ngày đối với người lao động trung bình.
• Người mẹ trước và trong thai kỳ có chế độ dinh dưỡng chưa tốt, có mức tăng cân ít hơn 10kg sẽ cần phải cố gắng ăn nhiều và đa dạng hơn các loại thực phẩm khác nhau, để đảm bảo đủ nhu cầu năng lượng khi đang nuôi con bú.

Nhu cầu về đạm (Protein): Lượng chất đạm cần được cung cấp đầy đủ trong quá trình cho con bú theo khuyến cáo cho người Việt Nam. Trong 6 tháng đầu, ăn thêm 19gram/ngày so với nhu cầu bình thường, nâng tổng lên 79g/ngày. Trong 6 tháng tiếp theo, thêm 13g/ngày, nên tổng lượng chất đạm cần cung cấp trong 1 ngày là 73g. Lượng đạm động vật nên đạt >= 30% đạm tổng số. Nên lựa chọn các thực phẩm có protein chất lượng cao như thịt, cá, trứng, sữa, đậu đỗ...

Số lượng đạm trong thực phẩm có thể ước tính như sau: Cứ 100g thịt/các cung cấp khoảng 20g đạm, 100g đậu phụ cung cấp khoảng 10g đạm. Nên sử dụng 6,5 đơn vị sữa/ngày ( uống sữa hoặc ăn các chế phẩm từ sữa như sữa chua, phô mai ). Nên ăn cá ít nhất 3 lần/tuần.

Nhu cầu chất béo (Lipid): Lượng chất béo ăn vào cần cung cấp 20-30% năng lượng khẩu phần. Khuyến khích sử dụng các chất béo có nhiều axit béo không no chuỗi dài nhiều nối đôi như n3, n6, EPA< DHA ( có nhiều trong một số loại dầu thực vật, dầu cá, một số loại cá mỡ). Lượng chất béo này rất quan trọng cho sự phát triển tối ưu trí não và thị lực của trẻ. Cứ 1g chất béo sẽ cung cấp năng lượng vào khoảng 9 Kcal.

Vitamin và khoáng chất: Các vitamin và khoáng chất rất cần thiết cho người mẹ đang nuôi con bú. Ngoài việc bổ sung bằng các thực phẩm tự nhiên trong bữa ăn hàng ngày cần đủ rau xanh (>=400g trái cây, rau củ/ngày) và đủ chất xơ để tránh bị táo bón.

Nhu cầu về nước: Để sản xuất đủ sữa, bà mẹ đang nuôi con bú cần uống đủ nước, trung bình khoảng 2-2,5 lít nước/ngày( tương đương 12-15 cốc nước).

Chế độ dinh dưỡng hợp lý cho mẹ nuôi con bú

Theo khuyến cáo của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, chế độ dinh dưỡng trong ngày của bà mẹ đang nuôi con bú nên tuân thủ Tháp dinh dưỡng hợp lý dành cho bà mẹ đang nuôi con bú như sau:

Những hướng dẫn cụ thể về dinh dưỡng cho mẹ nuôi con bú

Ăn tăng bữa: Do nhu cầu năng lượng cao, cùng với yêu cầu được cung cấp đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng, bao gồm cả các vi chất dinh dưỡng, nên khẩu phần cả ngày của bà mẹ đang cho con bú nên được chia làm nhiều bữa trong ngày ( trung bình nên chia ra 3-6 bữa/ngày).

Ăn đa dạng: Trong bữa ăn cần đa dạng các loại thực phẩm ( ít nhất có mặt 10-15 loại thực phẩm) với đầy đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng ( chất bột đường, chất đạm, chất béo và vitamin/khoáng chất). Khẩu phần cũng cần cung cấp đủ nhu cầu canxi (1300mg/ngày), lượng canxi này vừa để cung cấp cho trẻ thông qua nguồn sữa mẹ vừa để phòng tránh mất canxi trong xương của chính người mẹ. Ngoài các thực phẩm giàu canxi khác như ( thịt, cá, trứng, các loại thủy hải sản...) bà mẹ cần sử dụng 6,5 đơn vị sữa mỗi ngày ( 1 đơn vị sữa tương đương với 100ml sữa dạng lỏng pha chuẩn hoặc 15g phô mai hoặc 1 cốc sữa chua 100g), mỗi đơn vị sữa sẽ cho khoảng 100mg canxi. Trong trường hợp cần thiết, người mẹ cần tuân thủ chỉ định của thầy thuốc về bổ sung các vitamin và khoáng chất, đặc biệt là sắt, kẽm, vitamin D và Canxi. Uống đủ nước, trung bình khoảng 2-2,5 lít nước/ngày.

Bổ sung các vi chất dinh dưỡng cần thiết: Ngay sau khi sinh hoặc chậm nhất trong vòng 1 tháng đầu sau sinh, bà mẹ được khuyên nên dùng 1 viên vitamin A liều cao ( 200.000UI), ngoài ra các bà mẹ vẫn nên tiếp tục sử dụng viên sắt hoặc viên đa vi chất ( ít nhất là nên duy trì 1 tháng đầu sau sinh).

Lao động nghỉ ngơi hợp lý, vui vẻ lạc quan: Cùng với chế độ dinh dưỡng hợp lý, bà mẹ cần luôn giữ tinh thần vui vẻ, thoải mái. Nên có chế độ lao động và nghỉ ngơi hợp lý. Ngủ đủ giấc, đảm bảo ngủ đủ 8 tiếng mỗi ngày. trong giai đoạn đang nuôi con bú, mẹ rất cần có sự quan tâm hỗ trợ của các thành viên trong gia đình, cũng như sự quan tâm giúp đỡ của cơ quan, cộng đồng tạo điều kiện để bà mẹ được thực hiện đầy đủ quyền được nuôi con bằng sữa mẹ.

Không được kiêng khem quá mức, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm: Do ở nhiều nơi có phong tục, tập quán khác nhau mà bắt bà mẹ phải kiêng khem nhiều thứ trong thời kỳ đang cho con bú. Sau đẻ chỉ cho bà mẹ ăn cơm với muối trắng, kiêng thịt, cá vì sợ tanh làm con bị tiêu chảy, đây là điều không cần thiết và không có cơ sở khoa học. Các bà mẹ cho con bú sẽ giảm cân tốt hơn so với các mẹ không nuôi con bằng sữa mẹ do mỡ tích lũy trong thời gian mang thai sẽ được chuyển hóa thành sữa cho con bú.

Vì vậy các bà mẹ không chủ động ăn kiêng trong giai đoạn này vì người mẹ sẽ cần có bữa ăn đa dạng, nhiều năng lượng hơn bình thường để đáp ứng nhu cầu năng lượng của mình và tạo đủ sữa cho con. Vào giai đoạn này, nếu muốn giảm cân, các bà mẹ chỉ cần có chế độ dinh dưỡng cân bằng và tập thể dục đều đặn mỗi ngày, đồng thời nên giảm bớt lượng đường trong khẩu phần ăn.

Không sử dụng đồ uống kích thích: Bà mẹ đang nuôi con bú không nên sử dụng các loại thức uống, đồ ăn có tính chất kích thích như: rượu, bia, cà phê. Hạn chế các thức ăn có nhiều gia vị ( hành, tỏi, ớt...). Không ăn các thức ăn dễ ôi thiu hoặc nghi ngờ ôi thiu vì dễ gây ngộ độc.

Việc sử dụng thuốc: Trong giai đoạn đang nuôi con bú, các bà mẹ cần thận trọng khi sử dụng thuốc, nhất là các loại thuốc kháng sinh, thuốc nội tiết tố, thuốc tác động lên hệ thần kinh..., nói chung trong giai đoạn này khi sử dụng thuốc phải có chỉ định của bác sĩ và nhất thiết phải tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ.

Bài viết này là chi tiết tất cả thông tin về chế độ dinh dưỡng, thực đơn cho bà mẹ nuôi con bú. Chúc các mẹ có một chế độ dinh dưỡng tốt nhất để đảm bảo có đủ sữa nuôi con và mang lại sức khỏe tốt nhất cho cả mẹ và sự phát triển toàn diện cho con.

Nguồn: vinmec.com

---

Mamibabi hướng dẫn mẹ cách ăn đầy đủ trong 40 tuần mang thai để bé tăng cân, mẹ khỏe mạnh. Tải Mamibabi miễn phí tại đây: https://mamibabi.com.vn/app