Giáo dục sớm là gì? Các phương pháp giáo dục sớm tốt nhất hiện nay

Giáo dục sớm là gì?

Trước khi hiểu giáo dục sớm là gì, chúng ta cần hiểu về khái niệm giáo dục. Có nhiều định nghĩa khác nhau, trong đó giáo dục được hiểu là sự dạy bảo, bồi dưỡng ai đó về phẩm chất đạo đức, kỹ năng, tri thức ở các lĩnh vực tự nhiên và xã hội.

Theo Wikipedia, định nghĩa về giáo dục mà Giáo sư Hồ Ngọc Đại đưa ra là: “Giáo dục là một quá trình mà trong đó kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm của 1 người hay 1 nhóm người được truyền tải một cách tự nhiên, không hề áp đặt sang một người hay một nhóm người khác thông qua giảng dạy; từ đó tìm ra, khuyến khích, định hướng và hỗ trợ mỗi cá nhân phát huy tối đa ưu điểm và sở thích của bản thân, khiến họ trở thành chính mình, qua đó đóng góp được tối đa năng lực cho xã hội trong khi vẫn thỏa mãn được quan điểm, sở thích và thế mạnh của bản thân.”

Với bối cảnh xã hội hiện tại, quan điểm của giáo sư Hồ Ngọc Đại về giáo dục được xem là chính xác, có tính nhân văn, thức thời. Cũng từ đó, giáo dục sớm được hiểu là hoạt động giáo dục diễn ra từ sớm cho con người ngay khi mới mang thai.

Giáo dục sớm bao gồm 3 giai đoạn:

• Giai đoạn 1: Thai nhi trong bụng mẹ.
• Giai đoạn 2: Từ sơ sinh đến dưới 3 tuổi.
• Giai đoạn 3: Từ 3 tuổi đến 6 tuổi.

Giáo dục sớm nhằm mục đích gì?

Các phương pháp giáo dục sớm mang đến rất nhiều lợi ích:

• Giúp con trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình: Thông qua hoạt động đó, trẻ sẽ nhận ra điểm tốt và hạn chế của mình. Nhờ đó, trẻ biết cách cải thiện bản thân để trở thành phiên bản tốt hơn.
• Giúp con được tiếp xúc với đa dạng lĩnh vực khoa học, tự nhiên, xã hội thông qua những hướng dẫn, chỉ bảo, định hướng từ người lớn.
• Giúp con có đời sống cân bằng ở đa dạng khía cạnh: Giáo dục sớm cho phép trẻ phát triển cuộc sống tinh thần phong phú, biết cách chăm sóc sức khỏe thể chất một cách khoa học từ trẻ.
• Giúp con có chuyên môn tốt ở một hoặc vài lĩnh vực: Cũng thông qua hoạt động này mà trẻ phát hiện ra thế mạnh của mình, nâng cao trình độ ở một hoặc vài lĩnh vực.
• Giúp con có kỹ năng mềm tốt trong đời sống hàng ngày và công việc.
• Giúp con trở thành người biết yêu thương và sống có trách nhiệm với gia đình: Cảm xúc của trẻ phát triển mạnh mẽ khi được giáo dục sớm. Vì thế trẻ sẽ biết cách yêu thương, trân trọng những người xung quanh.
• Giúp con trở thành công dân có ích cho đất nước: Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh bồi dưỡng tình yêu quê hương đất nước, định hướng trẻ trở thành công dân có ích không chỉ cho gia đình mà còn cho xã hội.
• Giáo dục sớm giúp con trở thành công dân toàn cầu, có khả năng hội nhập và phát triển.

Giáo dục sớm cho trẻ: Nên hay không?

Giáo dục sớm cho trẻ là vấn đề gây ra khá nhiều tranh cãi. Vậy thực tế có nên giáo dục sớm cho trẻ hay không?

Năm 2019, Hội Giáo dục Chăm sóc sức khỏe cộng đồng Việt Nam đã được Thủ tướng Chính phủ ủy thác nhiệm vụ giáo dục sớm cho trẻ em từ 0 tuổi đến 6 tuổi. Đây chính là lời khẳng định tầm quan trọng của hoạt động này đối với sự phát triển của trẻ nhỏ.

Giáo dục sớm sẽ quyết định một phần đến tương lai cuộc đời của trẻ, nhằm thực hiện các quyền cơ bản của trẻ, góp phần tạo ra những công dân ưu tú, đảm bảo công bằng xã hội… Vì thế, giáo dục sớm là một việc làm cần thiết và cấp bách, thích hợp với sự phát triển hiện tại của đất nước.

Các phương pháp giáo dục sớm dưới góc nhìn của chuyên gia

Hiện tại có rất nhiều phương pháp giáo dục sớm cho trẻ. Dưới đây là quan điểm của một số chuyên gia về giáo dục sớm:

Giáo dục sớm giai đoạn mang thai – thai giáo

Giáo dục sớm cho trẻ ở giai đoạn này rất cần thiết. Các chuyên gia tại hội thảo Giáo dục sớm phát triển năng lực trẻ em trong những năm đầu đời – Lý luận và thực tiễn nhận định:

• TS.BS Phạm Thị Mai Chi, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu giáo dục phát triển tiềm năng con người cho rằng cảm xúc của người lớn, nhất là người mẹ đang mang thai ảnh hưởng rất lớn tới nhân cách của trẻ về sau.
• Nghiên cứu của PGS.TS Trần Thành Nam và Ths. Nguyễn Viết Hiền, Trường Đại học Giáo dục (ĐH Quốc gia Hà Nội) nhận định rằng thai giáo sớm cũng là cơ sở cho các bà mẹ tìm hiểu về quá trình chăm sóc thai nhi. Ông cũng đã đề nghị áp dụng một số phương pháp như thai giáo âm nhạc, thai giáo ngôn ngữ, thai giáo vận động, thai giáo dinh dưỡng,...

Giáo dục sớm giai đoạn 0 – 6 tuổi

Ý kiến của các chuyên gia trong hội thảo “Giáo dục sớm phát triển năng lực trẻ em trong những năm đầu đời – Lý luận và thực tiễn” về giai đoạn giáo dục trẻ từ 0 đến 6 tuổi như sau:

• Theo Nhà giáo nhân dân, PGS.TS Nguyễn Võ Kỳ Anh: Trẻ phát triển toàn diện mạnh mẽ kể từ khi mới là thai nhi cho đến 8 tháng tuổi. Giai đoạn mạnh mẽ nhất là ở 3 năm đầu đời, đây chính là giai đoạn vàng cho trẻ học hỏi.
• TS. Nguyễn Trọng Hậu, Học viện Quản lý giáo dục nêu ra ý kiến giáo dục sớm có mục đích giúp trẻ hình thành tốt cả về nhân cách và thể chất, cho phép cha mẹ biết nuôi dạy con đúng phương pháp.

Các phương pháp giáo dục sớm và lợi ích với cha mẹ

Không chỉ đối với trẻ nhỏ, các phương pháp giáo dục sớm còn có lợi ích vô cùng tích cực đối với cha mẹ. Cụ thể như sau:

• Cha mẹ hiểu hơn về các lĩnh vực hội họa, âm nhạc, vật lý… thông qua việc cập nhật kiến thức để dạy con trẻ.
• Thông qua giáo dục sớm, cha mẹ có thời gian gần gũi, hiểu hơn về con, nắm rõ tính cách và từng giai đoạn phát triển.
• Nhờ việc dạy dỗ con, bố mẹ nhìn nhận ra điểm yếu, thế mạnh của bản thân; qua đó biết cách hoàn thiện bản thân, làm tấm gương sáng cho con.
• Muốn dạy dỗ con sớm, bố mẹ cần dành nhiều thời gian cho con, nhờ đó cả gia đình có những trải nghiệm tốt.
• Giáo dục sớm cho con giúp cha mẹ rèn luyện tình kiên nhẫn bởi dạy dỗ con trẻ không phải việc dễ dàng “một sớm một chiều”, mà là một hành trình dài qua nhiều năm tháng.
• Nhờ tiếp xúc với trẻ trong khi dạy dỗ, tâm hồn người lớn cũng trở nên vui vẻ, dễ chịu, hòa ái hơn.
• Hoạt động giáo dục sớm cho phép cha mẹ sáng tạo, làm ra nhiều món đồ chơi cũng như thí nghiệm có ích cho con.
• Bằng việc kết nối, học hỏi các bậc phụ huynh khác trong khi giáo dục sớm cho trẻ, cha mẹ có thêm nhiều mối quan hệ tích cực.

Các phương pháp giáo dục sớm và lợi ích với trẻ em

Đối với trẻ nhỏ, các phương pháp giáo dục sớm mang đến vô vàn lợi ích:

• Cho phép trẻ thêm phần tự tin, bạo dạn, không e sợ trước những môi trường mới hay thử thách mới
• Phát triển khỏe mạnh về thể chất nhờ vào việc người lớn hướng dẫn trẻ biết cách lắng nghe nhu cầu của cơ thể.
• Phát triển tốt các kỹ năng nghe nói đọc viết trong những năm đầu đời.
• Thông minh, tài năng khi trẻ được học, được tìm hiểu nhiều kiến thức từ khi còn trẻ.
• Giáo dục sớm giúp trẻ tìm được đam mê, thích thú với 1 số lĩnh vực.
• Các phương pháp giáo dục sớm xây dựng cảm xúc cho trẻ, giúp trẻ yêu thương và gắn bó với gia đình, bạn bè, xã hội.
• Trẻ biết vận dụng kiến thức vào thực tế để xử lý khó khăn bản thân gặp phải.
• Thông qua hoạt động giáo dục sớm, các trẻ biết cách tự bảo vệ và chăm sóc mình, nâng cao tính tự lập.
• Kiến thức thực tế từ chương trình giáo dục sớm là nền tảng để trẻ sống có mục đích, hoài bão.
• Có ý chí, biết vượt qua khó khăn.
• Có khả năng làm việc nhóm tốt.
• Biết đóng góp cho sự phát triển của gia đình và xã hội.
• Biết suy luận, kết nối sự việc.

Các phương pháp giáo dục sớm nên được bắt đầu khi nào?

Chúng ta có thể bắt đầu thai giáo cho con từ lúc mang thai. Đây chính là giai đoạn đầu tiên của giáo dục sớm. Đến khi sinh con ra, chúng ta tiếp tục áp dụng giáo trình cho từng giai đoạn.

Giáo dục sớm và những điều cần lưu ý

Giáo dục sớm mang lại nhiều lợi ích cho cả cha mẹ và trẻ nhỏ. Tuy nhiên, chúng ta không nên gò bó, ép buộc khiến trẻ cảm thấy nhàm chán, khó chịu. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng:

• Cha mẹ không nên gò ép, bắt buộc con theo ý mình để tránh việc con hoảng sợ, ghét bỏ học tập.
• Cha mẹ hãy tập trung quan sát để tìm ra điểm mạnh, điểm yếu của trẻ.
• Áp dụng các phương pháp giáo dục phù hợp, biết cách làm mới bài học để trẻ luôn cảm thấy vui vẻ, hứng thú.
• Tuyệt đối không so sánh con với người khác, tôn trọng khả năng nhận thức của trẻ.
• Hỗ trợ con tiếp xúc với nhiều lĩnh vực, học tập đồng đều.
• Có phương pháp khuyến khích khi con đạt thành tích tốt, sáng tạo trong học tập.
• Giúp trẻ học tốt lý thuyết và biết ứng dụng vào thực hành.
• Không tạo áp lực cho con, không bắt con phải trở thành thiên tài hay thần đồng.

Giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh gồm những gì? 

Chương trình giáo dục sớm cho trẻ sơ sinh phải đúng cách, đúng phương pháp. Thông thường, giáo dục sớm cho trẻ ở giai đoạn này cần toàn diện, bao gồm: Vận động thô, vận động tinh, ngôn ngữ, nhận thức, giác quan, nghệ thuật, tình cảm xã hội.

Chúng ta không nên ép trẻ vào một kỹ năng duy nhất mà cần cho trẻ học tập, rèn luyện đồng đều mọi kỹ năng. Chỉ có như vậy mới giúp trẻ có sự ổn định về thể chất, phát triển trọn vẹn về tinh thần.

Các phương pháp giáo dục sớm tốt nhất hiện nay 

Hiện nay có rất nhiều phương pháp giáo dục sớm cho trẻ. Điều này vừa là thuận lợi, vừa là khó khăn. Cha mẹ có nhiều lựa chọn nhưng lại không biết chính xác phương pháp nào phù hợp với con của mình.

• Phương pháp giáo dục sớm Montessori: Phù hợp với những bậc phụ huynh muốn con trẻ tự lập, người lớn chỉ khơi gợi chứ không can thiệp vào hành trình khám phá của trẻ.
• Phương pháp giáo dục sớm Glenn Doman: Chú trọng vào rèn luyện vận động và sử dụng flashcard, đọc sách giúp trẻ nâng cao nhận thức.
• Phương pháp giáo dục sớm Reggio Emilia: Khơi gợi sự tò mò và khám phá ở trẻ, khuyến khích trẻ tự giải quyết vấn đề mà không phụ thuộc hoàn toàn vào người lớn. 
• Phương pháp giáo dục sớm Waldorf Steiner: Khuyến khích trẻ “học trong chơi”. Trẻ dành nhiều thời gian chơi, kiến thức được học thông qua trò chơi, cho trí tưởng tượng của trẻ bay bổng và luôn cảm thấy vui vẻ.
• Phương pháp giáo dục sớm STEAM: Chú trọng vào kiến thức khoa học với nhiều thí nghiệm thú vị, đây là sự đan xen giữa khoa học, công nghệ, nghệ thuật, kỹ thuật, toán học.

Giáo dục sớm là hoạt động cần thiết giúp trẻ có sự phát triển toàn diện. Nếu các bậc phụ huynh muốn con mình tự lập tốt, sáng tạo, có sức khỏe bền vững, giao tiếp xã hội nhanh nhẹn, nhận thức sâu rộng, hãy chọn cho trẻ một phương pháp giáo dục sớm phù hợp.

---

Mamibabi là app Giáo dục sớm với hàng trăm bài chơi đơn giản chỉ từ 5 phút/ngày giúp bé phát triển trí thông minh vượt trội và tăng cường khả năng vận động. Tải Mamibabi miễn phí tại đây: https://mamibabi.com.vn/app