Chẩn đoán và điều trị virus Corona thế nào?
(Updated ai nên đeo khẩu trang)
==========
Đến ngày 1/30/2020, đã có 170 người tử vong do virus corona (tất cả tại Trung Quốc) và hơn 7,800 nhiễm bệnh, tỉ lệ tử vong là 2.2%. Nhiều quý vị hỏi tôi cách chẩn đoán và điều trị bệnh Virus Corona thế nào?

# Virus khác với vi khuẩn, nên thuốc trụ sinh/kháng sinh không có tác dụng
- Virus Corona là virus họ RNA, tên là 2019-nCov, được xem là khá giống với virus SARS năm 2003. Bệnh nhân mắc bệnh này thường có triệu chứng giống bệnh cảm như sốt, ho, khó thở và các triệu chứng hô hấp khác. Các dữ liệu cho thấy bệnh nhân lớn tuổi (trên 65) và có các bệnh nền khác như tiểu đường, tim mạch, parkinson, hay các bệnh làm giảm hệ miễn dịch có nguy cơ tử vong cao hơn. Đa số các bệnh nhân khác khi mắc bệnh sẽ phục hồi. Điểm nguy hiểm nhất ở Virus Corona là tốc độ phát tán, chỉ chưa đầy 2 tháng đã có gần 8000 người mắc bệnh (trong khi SARS virus cần 4-5 tháng).
- Virus Corona cực kỳ nhỏ so với vi khuẩn (nhỏ hơn hàng chục đến hàng trăm lần). Virus thường có một lớp vỏ Protein bên ngoài, bên trong là lõi chứa chuỗi gene RNA hay DNA. Virus không thể tự nhân đôi trong khi vi khuẩn có thể tự nhân đôi. Virus phát tán nhờ vào cách bám vào tế bào, xâm lấn vào trong, và nhân đôi gene DNA/RNA khi ở bên trong. Sau đó, virus được xuất ra ngoài từ tế bào và tiếp tục bám vào các tế bào khác.
- Thuốc chữa trị virus, vì vậy, nhằm vào giảm khả năng phát tán (ngăn virus bám vào trong tế bào hay ngăn sự phát triển của virus bên trong tế bào).

# Chẩn đoán virus Corona thế nào?
- Để chẩn đoán tác nhân gây bệnh là virus corona, bác sĩ cần có chính xác bản gene của con virus này. Ngày 1/9/2020 (một tháng sau khi có dịch), các BS từ Vũ Hán, TQ đã tìm ra bản gene của Virus Corona (1), chia sẻ trên ngân hàng gene toàn thế giới. Khi có bệnh nhân nghi ngờ nhiễm Virus Corona, các BS sẽ tìm cách phân tích gene của các mẫu bệnh phẫu, nhân ra hàng triệu gene bằng phương pháp RT- PCR (Phản ứng chuỗi Polymerase dùng bản RNA), sau đó sẽ so sánh bản RNA này với gene RNA của virus và chẩn đoán bệnh do virus Corona sau khi kết hợp với triệu chứng lâm sàng và bệnh sử.

Hai ca nhiễm Corona virus tại Việt Nam, qua dữ liệu từ Trung Tâm Dữ Liệu Y Sinh Hoa Kỳ (NCBI) và ngân hàng gene về virus Corona, đã chẩn đoán thành công Virus Corona qua kỹ thuật RT-PCR, và được đăng trên tạp chí y khoa nổi tiếng New England Journal of Medicine (2). Nhân tiện, tôi xin chúc mừng các đồng nghiệp Việt Nam vì đây là một công trình nghiên cứu quan trọng xác nhận việc lây nhiễm từ người sang người của virus Corona.

# Bệnh nhân nhập viện sẽ được điều trị thế nào?
- Bệnh nhân nghi ngờ mắc virus Corona và có các triệu chứng lâm sàng sẽ được nhập viện theo dõi. Chữa trị tại bệnh viện trong giai đoạn này là chữa trị hỗ trợ (supportive care), gồm chữa các triệu chứng do bệnh, giúp cơ thể bệnh nhân tập trung năng lượng vào phần phục hồi thay vì dành năng lượng tiêu hao do virus gây ra.
- Bệnh viện cũng là nơi để cách ly hoàn toàn bệnh nhân Corona có nguy cơ lây gây nhiễm rất cao. Thường các phòng chữa bệnh loại này là phòng bệnh đặc biệt, có hệ thống thông hút và gió riêng, và có phòng và cửa đệm để đảm bảo cách ly với cách phòng khác. BS và chuyên viên y tế cũng mặc đồ bảo hộ và đeo khẩu trang đặc biệt.
- Khoảng 1/4 bệnh nhân virus có triệu chứng hô hấp nặng, có thể dẫn đến nhiễm trùng phổi do virus Corona hay do virus kết hợp với vi trùng và các bệnh lý khác. Trong trường hợp nặng, bệnh nhân cần thêm ống thở oxy, có thể cần máy thở (được đặt ống thở nội soi). Do hệ hô hấp suy giảm, bệnh nhân sẽ có thêm rủi ro các bệnh về phổi, tim mạch, gan, hay thần kinh, dẫn đến tỉ lệ bệnh năng hay tử vong cao.

# Thuốc trị virus HIV có thể trị Corona?
- Do virus HIV, virus SARS, và virus Corona đều là họ virus RNA nên các hướng nghiên cứu trị liệu Corona dựa trên tìm hiểu các thuốc chữa trị virus HIV và SARS. Các nghiên cứu cũng cho thấy sự giống nhau đáng kể giữa SARS 2003 và Corona 2019 nên các trị liệu SARS cũng được xem xét.
- Nghiên cứu năm 2003-2004 cho thấy thuốc HIV (Lopinavir/Ritonavir kết hợp, tên thuốc hiệu là Aluvia do Abbvie sản xuất) có thể giúp chữa trị hiệu quả bệnh nhân virus SARS (3). Nghiên cứu này cho thấy nếu chẩn đoán đúng bệnh virus SARS và dùng kết hợp Lopinavir/Ritonavir trong vòng 21 ngày, tỉ lệ tử vong/ bệnh viêm phổi nặng ARDS giảm đáng kể (2.8% so 28.8%, p<0.001)
- Do các kết quả trên, Trung Quốc đã thử dùng thuốc kháng HIV để chữa trị và kết quả được cho là khả quan (4). Abbvie, công ty dược Hoa Kỳ, cũng được cho là tặng 2 tỉ USD tiền thuốc cho chính phủ Trung Quốc.
- Gần đây nhất, Trung Quốc công bố các thuốc kháng virus/HIV khác như Remdesivir (Gilead sản xuất để chữa virus virus Ebola), Chloroquine (trị sốt rét) và Ritonavir (trị HIV) có tác dụng ức chế sự phát tán của virus Corona qua ảnh hưởng lên các enzymne Polymesure (5) và bắt đầu áp dụng cho chữa trị đại trà. Thuốc Remdesivir cũng có hiệu quả lên virus MERS Corona năm 2018 (6) qua một số nghiên cứu.
- Nhìn chung, các loại thuốc kháng HIV kết hợp với kháng virus khác, cộng thêm các trị liệu hỗ trợ, thuốc trụ sinh nếu có dấu hiệu nhiễm khuẩn được xem là cách chữa virus corona hiện nay.

# Khi nào sẽ có Vaccine Corona?
- Ít nhất là nhiều tháng , thậm chí 1-2 năm kể từ hôm nay, nếu các nhà nghiên cứu bỏ qua các công đoạn thử nghiệm quan trọng. Hiện nay, Hoa Kỳ, Trung Quốc hợp tác với Nga, và nhiều nước khác đang nghiên cứu điều chế vaccine Corona.
- Trong khi chúng ta chưa có vaccine Corona thì...

# Cách điều trị tốt nhất virus Corona là ngăn ngừa bệnh
- Rửa tay ít nhất 20 giây, uống nước đầy đủ, tập thể dục, và tránh tiếp xúc với người có nguy cơ lây nhiễm
- Đeo khẩu trang đúng cách (khẩu trang y tế hay N95, loại nào cũng được) bằng cách che toàn bộ mũi miệng, dùng chỉ 1 lần
- Tháo khẩu trang đúng cách bằng cách tháo sợi dây từ phía lỗ tai và quăng vào thùng rác, chú ý không đụng tay vào phần che mũi miệng của khẩu trang (xem video Yotube của tôi).

# Ai nên đeo khẩu trang?
Theo hướng dẫn của Tổ Chức Y Tế Thế giới WHO (7)
- Người bình thường không có triệu chứng hô hấp như không ho, không hắt xì, hay không sốt hay, không từ vùng bệnh, không tiếp xúc với bệnh nhân hay người thân có liên quan đến virus Corona thì không cần đeo khẩu trang
- Người bình thường có các triệu chứng hô hấp (ho, sốt, ắt xì..) nên mang mặt nạ, và mang đúng, không có sự khác bịệt giữa N95 và loại khẩu trang y tế trong việc giảm thiểu phát tán virus và ho. Điều quan trọng là kết hợp mang khẩu trang với rửa tay kỹ và các biện pháp phòng ngừa khác.
- Nhân viên y tế tiếp xúc và chữa trị bệnh nhân có nguy cơ lây nhiễm đường hô hấp (như Corona Virus) nên mang N95 và có đồ bảo hộ, cũng như rửa tay, và các biện pháp phòng ngừa khác.

Nguồn: Huynh Wynn Tran