Bách khoa toàn thư Sau sinh

Làm quen với em bé sơ sinh của mẹ

4.7/5 (363 đánh giá)

Lưu lại

Chúng ta có cái may là không quá văn minh như người Âu Mỹ: Bà mẹ sinh con lúc nào không hay vì được đánh thuốc mê, con sinh ra cũng không thấy mặt vì đã được mang đi nuôi trong lồng kính, đến nỗi khi người ta giao con lại cho họ trước khi rời bệnh viện, họ ngạc nhiên: “Con tôi đây sao?”

Xem nhanh

Hình dáng bé sơ sinh
Bé trai hay bé gái?
Vàng da sơ sinh
Phân su trẻ sơ sinh
Cân nặng trẻ sơ sinh
Sức khỏe của bé
Bé được chích ngừa lao
Tình mẹ, tình cha

Ở nước ta – trừ các trường hợp bệnh tật – bà mẹ nào cũng sinh nở một cách bình thường và khi sinh xong là có bé đặt nằm bên cạnh ngay. Bà mẹ có thể theo dõi mọi diễn biến của cuộc sinh nở của chính mình, lúc nào phải thở đều, lúc nào phải nín, lúc nào phải rặn... Và khi bé lọt lòng, bà là người đầu tiên ngạc nhiên, sung sướng nghe tiếng khóc chào đời của núm ruột mình – ngạc nhiên sung sướng “như một cây đào nghe thấy trái đào la lớn”, nói như một thi sĩ.

Tôi được nhiều dịp trong thấy nét rạng rỡ lẫn chút ngạc nhiên của các bà mẹ sinh con đầu lòng. Bà mỉm cười – nụ cười không từng thấy ở đâu – có vẻ hài lòng khi người ta cho biết là bà vừa có một bé trai hay gái. Bà ráng ghi nhớ giờ sinh chính xác để lấy cho bé một lá số tử vi sau này. Bả cảm thấy không quá đau đớn như đã tưởng, đã từng nghe nói.

Dĩ nhiên bà cũng nghe một chút mệt mỏi, nhưng là thứ mệt mỏi nhẹ nhõm của một người vừa leo dốc, lên đến chót đỉnh và hứng lấy làn gió mát rượi. Dù sao, bên trong, bên trên những cảm giác dễ chịu đó cũng lẩn khuất ít nhiều âu lo, khắc khoải, bà đang đứng trước một thử thách lớn trong đời: LÀM MẸ!

Và bây giờ bé nằm đó, bên cạnh ta, một sinh vật tí hon gần gũi mà xa lạ. Ta không tránh khỏi một chút ngỡ ngàng. Bé không giống với hình ảnh mà ta xây dựng trong trí tưởng. Bé cũng không giống với mấy tấm ảnh dễ thương ta cắt dán, ngắm nghía mỗi ngày trong suốt thời gian có mang.

Hình dáng bé sơ sinh

Bé xấu xí hơn nhiều: da bé đỏ ửng, còn phết những vệt trắng nhờn (vernix caseosa) do các tuyến nhờn tiết ra, che chở bao bọc bé trong thời gian bé còn... lội trong bụng mẹ.

Những viết nhờn đó khi tắm kỹ sẽ hết đi, nhưng có người cho là cứ để vậy sau này da bé sẽ mịn màng hơn. Ta cũng thấy các bớt xanh đỏ ở trán, ở mũi, ở mắt, ở gáy, các vết này sẽ lặn đi trong một thời gian. Chưa hết, bé còn có một lớp lông măng che phủ ở vùng trán, gáy, xuống tận lưng và cũng sẽ rụng đi vào tuần lễ thứ hai.

Bé có vẻ không cân đối tí nào! Đầu to quá! Đầu bằng 1⁄4 cơ thể (ở người lớn là 1/7). Chân tay bé ngắn ngủn và lúc nào cũng co quắp như còn tiếc cái thuở nằm trong bụng mẹ.

Đầu bé mềm, méo mó, có thể có một bướu máu do những va chạm lúc bé lọt lòng hoặc do máy hút tạo ra, ta sờ thấy một cục bướu lớn bằng một phần trái cam, mềm mềm, lều bều.

Bướu này sẽ tiêu đi trong vòng ba tuần lễ sau đó. Những chỗ tiếp giám của các xương đầu chưa gắn chặt, khoảng trống mềm được che chở bằng một lớp da rắn chắc gọi là mỏ ác (thóp).

Mỏ ác trước và sau đều khá rộng lúc mới sinh, sẽ đóng kín từ từ và cứng hẳn khi bé được 12 hoặc 18 tháng, trung bình ở tháng thứ 15.

Mắt bé đã có phản xạ với ánh sáng nhưng thường nhắm nghiền, chỉ thỉnh thoảng hé mở một lúc đủ để thăm dò cuộc đời xung quanh.

Miệng bé có khi méo xệch vì những thủ thuật trong lúc sinh sản, nhưng cũng chỉ vài ba hôm sau đã bình thường trở lại. Ngay lúc mới chào đời có bé đã bú gió chùn chụt rồi! Nếu ta dí ngón tay gần môi bé, bé nút ngay.

Bụng bé hơi lớn hơn ngực, ở giữa lủng lẳng một cuống rún mới cắt được băng chặt. Cuống rún này sẽ rụng đi vào ngày thứ 5, có khi trể hơn đến ngày thứ 10 hay 15 cũng chẳng sao. Người ta bảo những trẻ có rún rụng trễ lì lắm, không biết có đúng không?

Bé trai hay bé gái?

Bé có thể là trai, có thể là gái. Nhưng dù là trai hay gái rồi thì ta cũng sẽ yêu thương bé như nhau. Bé đầu lòng mà là gái thì... dễ làm ăn, còn là trai thì... chắc bụng! Bé trai thường có tinh hoàn và bìu dái sưng to và bé gái thì âm hộ dày lớn, có khi xuất huyết chút đỉnh ở âm hộ nữa. Cả hai – trai và gái thường có vú sưng lớn, có khi rịn ra chút sữa... non! Tất cả những điều “kỳ cục” này đều là bình thường. Chẳng qua vì số lượng kích tố của người mẹ còn lại trong cơ thể bé gây ra những hiện tượng đó.

Vàng da sơ sinh

Thường thường vào ngày thứ ba, bé bị vàng da. Sự vàng da này gọi là vàng da sinh lý, nghĩa là vàng da bình thường. Không phải bệnh tật gì cả. Cứ 4 trẻ sơ sinh thì người ta thấy có 2 hoặc 3 đứa bị chứng vàng da này. Lý do là vì có sự hủy hoại số lượng hồng cầu thặng dư cho thích hợp với đời sống mới và phần khác cũng do gan bé còn non yếu. Chứng vàng da sinh lý này chỉ xuất hiện vào ngày thứ 3 tức 36 – 48 giờ sau khi sinh – và vàng không sậm lắm, không cần chữa trị gì cả cũng tự nhiên khỏi trong vòng một vài tuần lễ (xem Bé Vàng Da)

Phân su trẻ sơ sinh

Trong vài ngày sau, bé đi tiêu ra một thứ phân nâu đen, hơi nhờn, gọi là “cứt su”. Đến ngày thứ ba phân bé mới vàng bình thường và trung bình mỗi ngày đi 3, 4 lần. Nếu bé không đi tiêu ra phân đen thì có thể bé đã mắc một chứng bệnh nào đó hoặc có thể bé... không có hậu môn, phải báo cho bác sĩ biết ngay. Bé đi tiểu mỗi ngày chừng 30 – 40 phân khối và càng ngày càng nhiều hơn.

Cân nặng trẻ sơ sinh

Một bé bình thường cân nặng trung bình 3 kg đến 4 kg. Một bé nặng dưới 2,5 kg hoặc trên 4,5 kg phải được bác sĩ khám và nhiều khi cần sự săn sóc đặc biệt. Bé thở mỗi phút 40 – 45 lần và tim đập mỗi phút khoảng 140 lần. Trong ba ngày đầu bé bị sụt khoảng 120 – 200gr. Bé càng lớn con càng sụt cân nhiều. Từ ngày thứ tư hết sụt rồi tăng dần đến ngày thứ 10 thì đạt được số cân lúc mới sinh.

Sức khỏe của bé

Bé không quá yếu đuối như ta tưởng. Các bà mẹ thường có cảm tưởng bé yếu đuối, bé bỏng quá, lúc nào cũng phải “nâng như nâng trứng, hứng như hứng hoa” mới được. Không đâu! Cái mỏ ác (thóp) trên đầu bé mềm nhũn là thế nhưng không bở rẹc như ta tưởng nó chắc hơn một miếng da... trâu. Mỏ ác phải mềm nhũn để cho bộ óc bé phát triển. Bé cũng biết kêu khóc khi đói, khi khát, khi lạnh quá hay nóng quá. Bé cũng được dữ trữ trong cơ thể một số lượng kháng thể cần thiết đủ để bảo vệ trong vài tháng đầu. Tóm lại bé không yếu đuối quá như ta nghĩ, bé đã được trang bị khá đầy đủ để... xuống núi!

Nhưng dù sao bé cũng cần được ta chăm sóc thận trọng. Đã có những trường hợp bé chết ngộp vì vú mẹ, hay bị phỏng vì nhúng vào một thau nước sôi... Sự thăm viếng nên giới hạn, chẳng những làm mệt cho bé mà còn làm mệt cho bà mẹ nữa. Những người đang đau yếu – ho hen cảm cúm – tốt hơn là không nên tiếp xúc với bé, không nên hôn hít bồng bế bé, có thể lây bệnh cho bé. Nên đặt bé trong một cái nôi – ở phòng thoáng khí, rộng rãi mát mẻ – trừ trường hợp bé cần được sưởi ấm.

Ta thường có xu hướng mặc quá nhiều lớp áo cho bé, còn trùm thêm mền thêm chăn, có khi còn nằm lửa nữa, rất dễ làm cho bé bị nóng, nhiệt độ lên cao, mất nước trong cơ thể rất nguy hiểm. Một đôi lần tôi được nhà bảo sinh mời đến thăm bệnh cho mấy bé sơ sinh bị nóng 39 -40 độ và bí tiểu... Họ đã thử cho uống vài ba thứ thuốc không bớt nên có ý nhờ tôi khám và viết giấy chuyển đi bệnh viện.

Lúc đến, lần nào cũng thấy cả nhà bà con bu quanh đứa bé, có người còn khóc sụt sùi. Khám không thấy có bệnh gì cả, chỉ có nhiệt độ lên cao và không tiểu được... vì không có nước tiểu. Bé nào cũng được trùm kín mít, mặc mấy lớp áo, cửa phòng đóng kín bưng, có bé còn được đặt trong lồng ấp cho thêm phần ấm áp! Lần nào tôi cũng chỉ chữa bằng cách bỏ chăn mền tã áo cho bé, cho bé bú mẹ... là bé khỏi. Và tôi mới hiểu tại sao còn có những ông thầy... nước lạnh làm ăn ở xứ này.

Ngay ngày đầu ta phải cho bé bú sữa non, và bú nhiều lần. Lúc đầu sữa chưa có nhiều nhưng bé càng bú, sữa càng lên những ngày sau đó. Nên nhớ là sữa non rất quý giá, bỏ đi rất uổng.

Bé được chích ngừa lao

Cũng trong thời gian còn nằm tại nhà bảo sinh, bé sẽ được chích ngừa lao. Một bé sinh bình thường, đủ tháng, thì chích ngừa lao sớm là điều bắt buộc.

Tình mẹ, tình cha

Những cái kỳ cục, xấu xí đó của bé sẽ qua đi trong một thời gian ngắn. Ta sẽ càng ngày càng quen bé hơn và yêu bé hơn. Tình mẹ sẽ dâng lên từ từ cùng với sữa mẹ. Những ngỡ ngàng ban đầu rồi sẽ qua đi. Người cha cũng thế.

Sau những ngày lăng xăng, hồi hộp, bây giờ là lúc cảm thấy một nỗi lâng lâng tràn ngập trong lòng. Làm sao không có chút ngượng ngùng, khi bỗn dưng mà người ta thành cha mẹ phải không?

Phải tập... lâu lắm mới có thể xưng hô “Ba Má” hay “Bố Mẹ” với bé mà không ngượng chớ bộ? Nhưng trong cái cảm giác lâng lâng bay bổng đó của bá má bé hình như còn có cái cảm giác nằng nặng của trách nhiệm đè xuống đôi vai từ đây.

Nguồn: Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc

---

Mamibabi là app Giáo dục sớm với hàng trăm bài chơi đơn giản chỉ từ 5 phút/ngày giúp bé phát triển trí thông minh vượt trội và tăng cường khả năng vận động. Tải Mamibabi miễn phí tại đây: https://mamibabi.com.vn/app

Địa chỉ	92 Trương Định, Hai Bà Trưng, Hà Nội
Mã số thuế	0107689551
Người đại diện pháp luật	Nguyễn Phương Thảo
Giám đốc (CEO)	Phạm Ngọc Thắng