VAI TRÒ CỦA SỮA THEO TỪNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN CỦA TRẺ
SỮA MẸ: Đây là dòng sữa duy nhất, quý giá mà mẹ có thể dành tặng cho bé khi chào đời. Khuyến khích cho các bé bú ngay mới sinh và kéo dài ít nhất đến 6 tháng tuổi, hoặc 1 tuổi, 2 tuổi hoặc xa hơn. Nếu bé đã bú sữa mẹ hoàn toàn thì không cần phải dặm thêm sữa ngoài, trừ khi có yêu cầu đặc biệt từ chuyên gia sức khỏe

SỮA CÔNG THỨC: Đây là sữa được làm gần giống với sữa mẹ về mặt dinh dưỡng. Nhưng thiếu các yếu tố miễn dịch so với sữa mẹ. Sữa công thức chỉ được khuyên dùng khi bé không thể bú mẹ. Trong trường hợp bé không thể bú sữa mẹ thì có thể thay thế bằng sữa công thức

Tổ Chức Y tế Thế Giới (WHO) nhấn mạnh: Nhiều cha mẹ nghĩ sữa công thức dành cho bé 6 tháng tuổi trở lên (follow-up formula) sẽ nhiều chất dinh dưỡng hơn và phù hợp hơn sữa mẹ vì bé lớn hơn. Suy nghĩ này là không đúng, không chứng minh khoa học nào đến hiện tại nói sữa follow-up có thể thay thế sữa mẹ. Điều này có nghĩa là không có sự sai biệt nào về dinh dưỡng khi bé vẫn bú mẹ hoàn toàn qua 6 tháng tuổi

Điều lưu ý: Khi bé bú mẹ hoàn toàn khi bước qua 6 tháng tuổi, bé nên có chế độ ăn cân bằng một số chất đạm, đặc biệt là thịt bò và heo để gia tăng nguyên tố sắt cho bé.

SỮA TƯƠI THANH TRÙNG NGUYÊN KEM: Sữa tươi thanh trùng chỉ khuyên thay thế sữa công thức khi qua 1 tuổi, không thay thế sữa mẹ. So với sữa công thức, sữa tươi thanh trùng sẽ có thời gian bảo quản ngắn hơn (< 1 tháng) và phải bảo quản lạnh. Dinh dưỡng trong sữa tươi thanh trùng thường tập trung những chất cần thiết trong giai đoạn từ 1 - 2 tuổi là canxi, kali và chất béo nhiều hơn so với sữa công thức. Sữa tươi thanh trùng nguyên kem chứa 3,5 – 4g chất béo/100ml sữa ,cung cấp chất béo để trẻ phát triển giai đoạn này. Riêng với bé thừa cân béo phì thì cần tư vấn chuyên gia dinh dưỡng. Sữa tươi thanh trùng ít béo hay sữa gầy không khuyên dùng trong độ tuổi này vì lượng chất béo thấp.

Lời khuyên: Nên thay thế từ từ sữa công thức sang sữa tươi để bé có thời gian thích nghi. Nếu bé không thích uống sữa tươi thì không cần chuyển. Nhưng chế độ ăn của bé chú ý thêm canxi từ cá tôm, kali từ chuối, cà chua và 1 số quả mọng nước. Đặc biệt là chất béo từ dầu và cá có dầu như cá thu, cá hồi, cá chép, và lươn.

SỮA TƯƠI TIỆT TRÙNG: Sữa này giống sữa tươi thanh trùng nhưng được xử lý nhiệt cao hơn nên thời gian bảo quản lâu hơn (có thể lên 6 tháng) và không cần bảo quản lạnh vì chứa một số chất điều vị và bảo quản. Sữa tươi tiệt trùng khuyên dùng như một phần trong chế độ ăn dinh dưỡng cân bằng cho bé sau 2 tuổi vì sau độ tuổi này sữa không còn là dinh dưỡng chính, mà là một nguồn bổ sung canxi. Nhưng bé có thể lấy canxi cân bằng từ nhiều nguồn khác như cá, tôm, trứng, phô mai. Do đó, nếu bé không uống sữa nữa, thì mẹ vẫn có thể đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ cho bé bằng cách cân bằng dinh dưỡng trong bữa ăn của bé và lựa chọn một số thực phẩm giàu canxi 2 – 3 bữa trong tuần

SỮA HẠT: Sữa hạt không phải sữa, nói chính xác hơn là nước ép hạt. Sữa hạt có lượng chất béo và một số thành phần ít hơn sữa tươi và sữa công thức. Không khuyên dùng thay thế sữa mẹ, sữa công thức hoặc sữa tươi cho bé dưới 2 tuổi. Chỉ dùng 1 vài dịp trong tuần cho bé từ sau 1 tuổi

MỘT SỐ LO LẮNG VỀ HORMONE TĂNG TRƯỞNG

Một số cha mẹ lo lắng hormone tăng trưởng và igf-1 dư thừa trong sữa sẽ liên quan đến bệnh ung thư như ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt. Đây là câu trả lời của tổ chức Cancer Research UK

Dùng hormon tăng trưởng bò tiêm vào bò sẽ tăng tiết sữa 15%, nhưng đó là hormone tăng trưởng bò (BST). Ở người cũng có hormone này gọi là HST. Hormone của bò không thể tiếp nhận thụ thể liên quan đến hormone của người. Ở Anh, Châu Âu và Mỹ đã cấm sử dụng hormone này trên động vật nuôi vì bảo vệ sức khỏe động vật, chứ không có cảnh báo liên quan đến phát triển ung thư. Đồng thời, các cơ quan kiểm định đã quản lý lượng tiết hormone nằm trong danh mục cho phép và được chứng minh là an toàn trên các sản phẩm cho người sử dụng

Đến nay, vẫn chưa đủ bằng chứng thuyết phục để nói các vấn đề sức khỏe như béo phì, đái tháo đường, dậy thì sớm và tim mạch liên quan đến sữa ở những bé có cân nặng và sức khỏe bình thường. Nhưng vẫn cần lưu ý rằng các bé thừa cân béo phì thì nên tư vấn chuyên gia dinh dưỡng để giảm các nguy cơ trên

LỜI KHUYÊN CỦA CHUYÊN GIA DINH DƯỠNG:

Cha mẹ nên thay đổi suy nghĩ về sữa để sáng suốt quyết định loại sữa dành cho bé. Sau 2 tuổi, cha mẹ nên nhấn mạnh rằng sữa chỉ là một phần dinh dưỡng cho bé. Chúng ta phải hiểu sữa chỉ là 1 nguồn cung cấp canxi, chất béo, kali và đạm. Không nên hiểu sữa là nguồn duy nhất cho canxi, cho tăng chiều cao của trẻ. Vì vậy, cha mẹ vẫn có thể sử dụng đa dạng nguồn chứa các chất dinh dưỡng trên thay thế sữa

Khi chọn sữa, cha mẹ nên chọn những công ty lớn và uy tín. Ở Việt Nam, nhiều công ty sữa lớn đã có các sản phẩm xuất khẩu sang nhiều quốc gia Châu Âu. Do đó, các bạn nên yên tâm nếu nồng độ các hormone tăng trưởng và IGF-1 vượt tiêu chuẩn sẽ không thể xuất khẩu. Nếu bạn muốn chọn mua sữa ngoại nhưng bạn vẫn còn lo lắng về hormone tăng trưởng thì nên chọn dòng sản phẩm của Anh hoặc Châu Âu vì họ có quy trình kiểm soát nghiêm ngặt về điều này

Điều cuối cùng và quan trọng nhất cho cha mẹ là: có một nguồn sữa bạn không phải suy nghĩ sạch hay bẩn, không phải suy nghĩ có ảnh hưởng sức khỏe bé hay không, có đủ chất dinh dưỡng cho bé không, không phải suy nghĩ hôm nay tiết kiệm được bao nhiêu để mua sữa cho con. Đó là sữa mẹ. Hãy cho bé bú sữa mẹ nếu bạn muốn làm điều tốt nhất cho bé

Notes:

Cancer Research UK (2019) Food controversies

Tara C. Smith (2012) Growth hormones in milk: myth/fact

BS Anh Nguyen