NÃO TRẺ PHÁT TRIỂN THẾ NÀO THEO THỜI GIAN?

Các khu vực khác nhau của não trưởng thành ở các mức độ khác nhau theo thời gian. Điều này giúp giải thích các thay đổi về trí tuệ và cảm xúc thường thấy ở trẻ em, thanh thiếu niên và thiếu niên.

Dù không có đứa trẻ nào phát triển theo cùng 1 cách giống y như nhau, các nhà khoa học vẫn có thể liên kết các cột mốc phát triển nhất định với những thay đổi trong mô não, được chụp MRI nhiều lần trong nhiều năm liên tiếp.

Các phần màu vàng, đỏ, cam cho thấy mô não chưa phát triển trong khi các phần màu xanh lá cây, xanh dương, và tím cho thấy sự trưởng thành hơn, phát triển hơn của não. Nhiều kết nối thần kinh đã không được sử dụng trong những năm thiếu niên.

Hiểu cơ bản về não bộ sẽ giúp cha mẹ bớt áp lực, kỳ vọng và hạnh phúc, ôn hòa hơn nhiều trong nuôi dạy trẻ. Ví dụ như là đừng nên mong đợi khả năng phân tích từ một đứa trẻ 4 tuổi - con chưa thực sự sẵn sàng để phân tích và dự đoán.

--
KHI LÊN 4, bộ não trẻ đã gần như phát triển đầy đủ, chịu trách nhiệm cho sự vận động chung và cảm xúc cơ bản. Con có thể đi bộ, cầm bút và tự ăn tốt. Những khu vực chịu trách nhiệm cho cảm giác xúc giác cũng phát triển đầy đủ. Phần não điều khiển tầm nhìn cũng đã trưởng thành. Phần vỏ não trước trán, chịu trách nhiệm phân tích, suy nghĩ logic và ra quyết định còn kém phát triển. Trẻ đã có thể biết đi, giữ cục màu sáp hoặc tự đút cho chính mình ăn.

KHI LÊN 6, sự phát triển tích cực của ngôn ngữ vẫn được tiếp tục, và trong hình ảnh chụp não thực tế, khu vực này vẫn là màu cam, nghĩa là chưa trưởng thành thực sự. Điều này cũng có thể giải thích vì sao trẻ nhỏ học ngoại ngữ dễ dàng như vậy và vùng não điều khiển ngôn ngữ này còn tiếp tục phát triển nhanh cho tới khi trẻ lên 10. Các phần màu vàng và đỏ lốm đốm của vỏ não trước trán cho thấy khả năng suy nghĩ trừu tượng, suy luận và trưởng thành về cảm xúc hay khả năng suy nghĩ hợp lý chưa được phát triển. Đây là nguyên nhân khiến con gặp tình trạng không thể xử lý nhiều thông tin cùng một lúc hoặc quá tải cảm xúc và giận dữ.

KHI LÊN 9, con thành thạo các vận động tinh: việc viết trở nên dễ dàng hơn, cầm kéo hay làm đồ thủ công chính xác hơn. Con bắt đầu nắm bắt được các khái niệm khoa học trong hình học và toán học. Tốc độ học tập ở độ tuổi này cũng nhanh hơn.

KHI LÊN 13, vỏ não trước trán là một trong những khu vực trưởng thành cuối cùng nên cho tới khi nó xảy ra, con vẫn thiếu khả năng đầy đủ để phán đoán những rủi ro hoặc lập kế hoạch dài hạn. Vì vậy khi hỏi trẻ ở độ tuổi này muốn làm gì khi lớn lên thì câu trả lời có thể vẫn thường xuyên thay đổi. Hệ thống limbic cho phép con trải nghiệm những cảm xúc mạnh mẽ, nhưng khu vực não chịu trách nhiệm chưa thực sự phát triển, do đó chúng ta thường nghe về những sự bồng bột trong cảm xúc tuổi teen. Thùy đỉnh đang phát triển nhanh chóng ở độ tuổi này (màu xanh da trời), có nghĩa là khả năng logic, kỹ năng phân tích đang phát triển và ngày càng mở rộng hơn.

KHI LÊN 15, hiệu suất não bộ được cải thiện. Các kết nối thần kinh không cần thiết sẽ tự tắt, nhưng các kết nối tích cực được tăng cường: bộ não trở nên "chuyên biệt" hơn. Ở thời điểm này, trẻ có thể chọn 1 lĩnh vực kiến thức con thấy thú vị nhất và nghiên cứu sâu về nó.

KHI LÊN 17, sự phát triển của các khu vực vỏ não trước trán (màu xanh và tím đậm) mới bắt đầu tăng dẫn tới sự bùng nổ của tương tác xã hội và cảm xúc giữa các thanh niên lớn tuổi hơn. Suy nghĩ trừu tượng, khả năng đánh giá rủi ro, lập kế hoạch và tự kiểm soát bắt đầu xuất hiện và thực tế .

KHI LÊN 21, đây là lúc bắt đầu có sự trưởng thành về tình cảm. Nhưng các khu vực màu xanh lá cây cho thấy ngay cả sau khi đạt tới độ tuổi trưởng thành chính thức, vẫn có những khu vực não tiếp tục phát triển. Bộ não của độ tuổi này phần lớn là trưởng thành, nhưng những mảng xanh cho thấy rằng ngay cả ở ngưỡng tuổi trưởng thành hợp pháp thì sự trưởng thành về cảm xúc và khả năng đưa ra quyết định sẽ còn tiếp tục phát triển trong những năm sau đó.

Hình ảnh não bộ do Tiến sĩ Paul Thompson, Đại học California, Los Angeles cung cấp. Nguồn thông tin được cung cấp bởi Tiến sĩ Jay Giedd, Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia Hoa Kỳ. Sản xuất bởi Tara Parker-Pope, Jon Huang, và Mike Mason/The New York Times
--
Linh Phan