NHỮNG GIAI ĐOẠN QUAN TRỌNG CHO SỰ PHÁT TRIỂN CHIỀU CAO CỦA TRẺ
Nhiều cha mẹ băn khoăn về việc làm sao cải thiện chiều cao. Liệu những yếu tố nào làm bé đạt chiều cao tối đa, những yếu tố nào làm bé lùn. Hiểu như thế nào về sự tăng trưởng.

SỰ THAY ĐỔI CHIỀU CAO THEO ĐỘ TUỔI:
● Sự tăng trưởng chiều cao các bé sau 12 tháng có thể sẽ chậm hơn và thậm chí trì hoãn, việc thay đổi (trì hoãn) 1-2 đường trong biểu đồ tăng trưởng là thông thường trong 12-25 tháng tuổi và có thể sẽ trở lại ổn định trên 1 đường khi bé 30 tháng. Sự trì hoãn này có thể liên quan đến độ dài chu kì kinh nguyệt của mẹ hoặc lịch sử người cha của bé có tăng trưởng chiều cao vượt bậc sau tuổi trung học hay không.

● Nếu bé sinh ra quá nhỏ hay quá lớn, cha mẹ đừng quá lo lắng, điều này sẽ được điều chỉnh sau 15 tháng đầu tiên.

NHỮNG THỜI ĐIỂM VÀNG CỦA CHIỀU CAO

TỪ 3 THÁNG TUỔI - HẾT 2 TUỔI:

● Cả bé trai và bé gái đều có thời điểm tăng trưởng vàng này về chiều cao. Dinh dưỡng là không được thiếu trong giai đoạn này, nếu thiếu hụt sẽ làm sự tăng trưởng chiều cao trẻ trì hoãn thêm 6 tháng sau đó. Nếu quá 6 tháng -từ khi bé đã 2 tuổi, bé vẫn có sự thiếu hụt chất dinh dưỡng, mà không chú ý phục hồi hay bổ sung trước đó, sẽ làm trẻ mất cơ hội đạt chiều cao tối đa trong giai đoạn này. Sau đó, từ 2-3 tuổi, chiều cao của trẻ sẽ tăng chậm

TỪ 4 - 6 TUỔI:
● Bé gái có 1 thời điểm vàng này là tăng nhanh. Nếu trước đó bé tăng chậm, hoặc biếng ăn dinh dưỡng không đủ thì cơ thể bé sẽ tăng bù vào thời điểm này, trung bình tăng 5-6 cm/năm. Nếu dinh dưỡng giai đoạn 1 tốt và chiều cao tăng ổn định thì bé gái sẽ tăng thêm 10-12 cm/2 năm này.

● Bé trai thời điểm này là tăng bình thường, cũng không bù cho giai đoạn trước.

GIAI ĐOẠN DẬY THÌ:

● Bé gái từ 11 - 15 tuổi, Bé trai từ 13 - 17 tuổi. Trong giai đoạn này tốc độ tăng là cao nhất để đạt điểm gần cực đại (độ cao cuối cùng của trẻ sau này). Tuy nhiên, giai đoạn này cũng là thời điểm rất dễ tăng cân, nếu bé gái hoặc bé trai mà bị thừa cân béo phì trong thời điểm này thì tốc độ tăng chiều cao cũng sẽ giảm đáng kể.

CÔNG THỨC ƯỚC LƯỢNG CHIỀU CAO TIỀM NĂNG CỦA BÉ:
Bé trai = ([chiều cao của cha] + [chiều cao của mẹ])/2 + 6.5 cm (+/- 8.5cm)
Bé gái = ([chiều cao của cha] + [chiều cao của mẹ])/2 - 6.5 cm (+/- 8.5cm)
Con số +/- 8.5 cm là độ sai số tiềm năng của bé. Khoảng sai số này cao hay thấp tùy thuộc sự phát triên chiều cao của ba mẹ trước đây có ổn định hay không. Nếu trước đây chiều cao cha mẹ phát triển ổn định thì khoảng sai số này là rất thấp và ngược lại nếu trước đây cha mẹ có tăng trưởng chiều cao không ổn định thì sai số này sẽ cao.

NHỮNG YẾU TỐ GIÚP BÉ ĐẠT CHIỀU CAO TỐI ĐA:

YẾU TỐ DINH DƯỠNG

● Bé nên duy trì bú mẹ hoàn toàn ít nhất là 6 tháng từ lúc mới sinh và kéo dài lâu nhất nếu có thể.

● Nên bổ sung đủ vitamin D từ 1 tháng sau sinh.

● Bắt đầu ăn dặm, bé nên được giới thiệu đa dạng và bổ sung 2 ngày/tuần thực phẩm giàu kẽm, canxi và vitamin A,B,C. Cha mẹ nên bổ sung canxi từ thực phẩm, không nên tự ý bổ sung thuốc canxi cho bé vì thường không mang kết quả tăng chiều cao so với canxi từ thực phẩm, mà còn có nguy cơ cao gây ra các vấn đề sức khỏe. Dư canxi có thể ảnh hưởng đến hormone tăng trưởng và có tác dụng ngược lại là làm các bé "lùn" hơn.

● Bé được khuyên ăn đủ 2 ngày cá (hồi/thu/lươn/chép)/tuần để duy trì chất béo omega-3 tốt cho bé.+ Bé nên có giấc ngủ nguyên đêm. Ví dụ, Bé 4 tuổi, 1 ngày nên có 9-10 tiếng/ngủ đêm và 2-3 tiếng/ngủ ngày. (Đọc thêm bài giấc ngủ của tôi)

● Tốt nhất là không giới thiệu chất ngọt từ đường/kẹo/bánh/socola cho bé trước 2 tuổi. Nếu cho bé ăn, giới hạn 2 thanh kẹo/ngày và tuần quy định chỉ cho bé ăn 3 ngày. Một số nghiên cứu cho thấy việc ăn quá nhiều đường có liên quan đến tăng trưởng chậm về chiều cao.

● Trẻ từ tuổi dậy thì nên duy trì cân nặng phù hợp, hạn chế cho trẻ ăn những thức ăn nhanh và đồ ăn vặt nhiều dầu mỡ và đường. Phân bố thời gian học và nghỉ ngơi cho trẻ hợp lý, tránh để trẻ bị stress, ăn vô thức, dễ làm trẻ dư cân và tích trữ mỡ.

YẾU TỐ VẬN ĐỘNG
● Bé từ 3 tháng -2 tuổi: Cha mẹ nên tương tác xã hội với bé, ít bế bồng bé khi bé phát triển kĩ năng bò trườn đi lại, dẫn bé đi công viên, chơi 1 số trò chơi ngoài trời 

● Các bé 3-4 tuổi, cha mẹ chơi cùng bé các trò chơi vận động não bộ và chiều cao như một số bài viết trước tôi đã đề cập.

● Bé từ 4-5 tuổi được khuyên học bơi 2 buổi/tuần và 2 buổi cách nhau 3 ngày, mỗi buổi không quá 45 phút. Khi bé 8 tuổi, có thể tăng 3 buổi/tuần. Mỗi buổi không quá 60 phút. Cường độ như vậy sẽ phù hợp với phát triển xương cho bé và đủ cho thời gian kiến tạo xương mới.

NHỮNG YẾU TỐ LÀM BÉ "LÙN"

● Ngồi máy tính/xem Tivi/chơi game >2.5 tiếng/lần. Tổng thời gian tiếp xúc với điện tử >4 tiếng/ngày.

● Uống quá nhiều nước ngọt 1 lon (220ml)/ngày là quá nhiều cho bé dưới 12 tuổi. Bé dưới 12 tuổi chỉ nên tối đa 2 lon/tuần, tức là <65ml/ngày. Tốt nhất là không nên giới thiệu nước ngọt cho bé trước 5 tuổi.

● Trong nghiên cứu gần đây trên dữ liệu của 7 nghiên cứu về trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ sống ở 4 quốc gia đang phát triển, nhóm nghiên cứu TS. Richard đã tìm thấy các bé dưới 2 tuổi có số ngày trung bình bị tiêu chảy từ 28 ngày/năm sẽ giảm 0.38 cm khi các bé qua 2 tuổi. Do đó, cha mẹ nên rửa tay sạch sẽ khi chế biến thức ăn, cũng như không nên để chung thực phẩm tươi sống và chín để hạn chế sự lây nhiễm lên các bé là công tác phòng ngừa quan trọng các bệnh tiêu hóa do nhiễm khuẩn.

Notes:
Rogol, A.D et al. (2000) Growth and pubertal Development in children and adolescents: effects f diet and physical activity, American Society for clinical nutrition, 72, 521s-528s

Marchand, V., & Canadian Paediatric Society, Nutrition and Gastroenterology Committee (2012). The toddler who is falling off the growth chart. Paediatrics & Child Health, 17(😎, 447–450.

Richard SA, Black RE, Gilman RH, Guerrant RL, Kang G, Lanata CF, et al. Diarrhea in early childhood: short-term association with weight and long-term association with length. Am J Epidemiol. 2013;178:1129–38.

Prendergast, A. J., & Humphrey, J. H. (2014). The stunting syndrome in developing countries. Paediatrics and International Child Health, 34(4), 250–265.